Nasz region

Charakterystyczne dla tego regionu jest budownictwo. Chaty usytuowane zawsze ścianą szczytową do drogi, od której oddzielał ją płot - „pletniak” i przydomowy ogródek z kwiatami (często usytuowana była tam kapliczka). Za domem znajdował się mały sad owocowy, w którym rosły wiśnie i kilka dzikich grusz. Między nimi utrzymywano małą pasiekę.

 

Typowe chaty kurpiowskie były obszerne, wyłącznie drewniane, staranie ciosane z drzewa sosnowego, budowane techniką zrębową, bez fundamentów, ze względu na brak kamieni. Miały słomiany dach zakończony na szczycie charakterystyczną ozdobą tzw. „śparogami” - przedłużone, skrzyżowane wiatrownice ( drewniane listwy powstrzymujące słomiany dach przed wiatrem), w kształcie rogów jeleni, ptaków, itp. W/w szczytowa ściana traktowana była szczególnie ozdobnie: okna przyozdabiały profilowane listwy nad- i podokienne, okiennice, zaś układ desek pomiędzy płaszczyznami dachu stanowił układ o charakterze geometrycznym. Podobnie ozdobnie traktowane było okno i drzwi w ścianie frontowej budynku.

 

W tak ozdobny sposób traktowano oprócz chałupy jedynie spichrz, który w związku ze wzrastającą   liczebnością   rodziny  zamieniono   na pomieszczenie mieszkalne.

 

W każdym „obejściu” – zagrodzie znajdowała się studnia (najpierw wykonana techniką zrębową z bali sosnowych, zaś z czasem z cembrowiny) wykopana pośrodku podwórza, w większości przypadków z „żurawiem”, rzadziej z „korbą” i wykonanym z drewnianej klepki wiadrem do czerpania wody.

 

        Chałupa kurpiowska wywodzi się z "budy" kleconej z dylów, przetykanych mchem i obrzuconych darnią lub obłożonych gałęziami. Najpierw chata składała się z jednej izby i sieni. Później wyodrębniono nie ogrzewaną komorę i zapiecek, przekształcony w dalszej fazie w alkierz. W efekcie tych przekształceń powstały cztery pomieszczenia (sień, komora, izba, alkierz) stykające się narożami przy kominie.

 

Podłoga w chałupie była zazwyczaj drewniana, z desek, chociaż zdarzały się czasem i ubite z gliny. Sufit wykonany był z nie bielonych desek, zaś ściany bielone, tuż przy suficie przyozdobione rzędem kolorowych wycinanek.

 

Wyposażenie chaty stanowiły drewniane sprzęty: łóżko, przykryte własnej roboty narzutą (najczęściej w kratę), z ułożonymi na niej poduszkami w białych poszewkach, ławy, ozdobnie profilowany stół, krzesła z siedzeniami wyplatanymi słomą, skrzynia - kufer malowana przeważnie na kolor: brązowo - czerwony, w której trzymano odświętną odzież, warsztat tkacki (krosno), kredens - półka lub otwarta szafka tzw. „łyżnik” na talerze, miski i łyżki powtykane w specjalne otwory. W rogu dużej izby umieszczano stół - ołtarzyk z „pasyją” i stojącymi po bokach bukietami z bibułkowych kwiatów, zaś na ścianach nad nim zawieszano obrazy świętych przyozdobione papierowymi wycinankami w formie wstążek. W oknach dużej izby (pełniącej oprócz mieszkalnej funkcję reprezentacyjną) zawieszano papierowe wycinankowe firanki.

 

Wspomniana tu kurpiowska chata, z jej tradycyjnym wyposażeniem, nie zachowała się do czasów obecnych w tej formie, lecz uległa znacznemu uwspółcześnieniu. Spotkać ją można jedynie w skansenach lub jako izby muzealne, które spotyka się w niektórych wioskach ( Kadzidło, Dylewo, Lipniki ). Zachowało się   jednak w wielu  tutejszych domach wiele z wymienionych wyżej jej elementów.