Nasz Patron

Życiorys

• • 1901
  • • 

      1901 nad Bugiem

      Prymas Stefan Kardynał Wyszyński

      
      Stefan Kardynał Wyszyński (1901 – 1981) urodził się 3 sierpnia w miejscowości Zuzela nad Bugiem, na pograniczu Podlasia i Mazowsza. Był drugim dzieckiem państwa Wyszyńskich (ojciec Stanisław, matka Julianna). Pierwsza była córka Anastazja, później jeszcze dwie dziewczynki: Stanisława i Janina oraz syn Wacław (zmarł w wieku 11 lat). Nad łóżkiem małego Stefana, w rodzinnym domu wisiały dwa obrazy: Matki Bożej Częstochowskiej i Matki Bożej Ostrobramskiej. Rodzice wpajali mu poszanowanie dla pracy ludzkiej, chleba, ziarna i zboża, które w języku polskim oznacza, że jest z Boga (z Boże). Kiedy Stefan Wyszyński miał osiem lat jego rodzina przeniosła się do Andrzejewa. Wkrótce po przeprowadzce, w wieku 9 lat stracił matkę (miała zaledwie 33 lata). Było to dla niego wielkim ciosem. Tuż przed śmiercią matka poleciła mu “ubrać się”, co w rodzinie mającej bliski kontakt z czynnościami liturgicznymi zrozumiane zostało jako “przywdzianie szat kapłańskich”. Śmierć matki nie załamuje go ale kieruje ku Matce Niebieskiej – ku Tej, “która nie umiera”. Jak sam powie po latach: “Pojechałem z prymicją na Jasna Górę, aby mieć Matkę... Matkę, która już będzie zawsze...” W czasie trudnych chwil aresztowania, ataków na Kościół znowu zwróci się do Matki Bożej, poddając Jej w opiekę siebie i cały naród.

       

       

       

      Po wojnie
      Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Włocławka i zaczął organizować Seminarium Duchowne zniszczone w czasie wojny. W 1945 roku został rektorem seminarium, podjął też obowiązki redaktora tygodnika diecezjalnego “Ład Boży”. W 1946 roku przez Ojca Świętego Piusa XII mianowany został biskupem ordynariuszem diecezji lubelskiej. Sakrę biskupią przyjął 12 maja na Jasnej Górze z rąk Prymasa Augusta Hlonda, po którym dwa lata później przejął obowiązki Prymasa Polski. Zostaje też wtedy arcybiskupem Gniezna i Warszawy. Po śmierci kardynała Hlonda, wobec wzrastających nacisków komunistycznych władz polskich, w sytuacji jawnego prześladowania Kościoła (nawet za cenę podważenia polskiej racji stanu, szczególnie przy tworzeniu polskiego Kościoła na Ziemiach Zachodnich) Prymas Wyszyński zmuszony był prowadzić politykę ustępstw wobec “nowej władzy”. Aby uchronić Kościół i naród od rozlewu krwi podjął decyzję o zawarciu “porozumienia”, podpisanego przez Episkopat i Władze Państwowe 14 lutego 1950 roku. Posądzany w związku z tym o zbytnią ugodowość wobec systemu komunistycznego, zmagając się z opozycją wspieranych przez komunistów “księży patriotów” i świeckich działaczy katolickich (zwłaszcza spod znaku “Paxu”) starał się ks. Prymas uratować resztki wolności Kościoła w Polsce, a zarazem resztki wolności dla wszystkich Polaków, bowiem odtąd, przez lata budowania socjalizmu w Polsce stał się Kościół jej jedynym orędownikiem. Władze komunistyczne nie zamierzały jednak dotrzymywać zobowiązań nawet tego, daleko idącego w ustępstwach porozumienia, raz za razem łamiąc jego postanowienia.

      Kapelusz kardynalski i więzienie
      Na konsystorzu 12 stycznia 1953 roku został Prymas Wyszyński kardynałem. Nie mógł jednak osobiście odebrać kapelusza kardynalskiego, gdyż władze polskie odmówiły wydania mu paszportu. Zaostrzał się już kurs polityki wobec Kościoła a w tym samym roku, 26 września 1953 roku Prymas został aresztowany i wywieziony z Warszawy. Przebywał kolejno w Rywałdzie Królewskim koło Grudziądza, w Stoczku Warmińskim, w Prudniku (województwo opolskie) i Komańczy w Bieszczadach. 16 maja 1956 roku w Komańczy powstał tekst odnowionych Ślubów Narodu (których idea zrodziła się podczas uwięzienia w Prudniku – w pobliżu Głogówka), złożonych 26 sierpnia 1956 roku na Jasnej Górze jako Jasnogórskie Śluby Narodu w obecności milionowej rzeszy pielgrzymów. Na tronie przygotowanym dla Prymasa złożono biało-czerwone róże. Dwa miesiące później kardynał Stefan Wyszyński został uwolniony.

      Nowe tysiąclecie i nowy papież
      W latach 1957 – 1965 prowadził Wielką Nowennę przed Jubileuszem Tysiąclecia Chrztu Polski, którą przygotowywał naród do religijnego przeżycia tej rocznicy. W 1957 roku rozpoczął Nawiedzanie Polski przez kopię Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Nowennę zakończył 3 maja 1966 roku uroczystym Aktem Oddania Narodu Matce Bożej za wolność Kościoła w Polsce i świecie. W uroczystości wziął udział cały Episkopat Polski, także Karol Wojtyłła. 26 sierpnia 1969 roku powołał do istnienia duszpasterski ruch Pomocników Matki Kościoła. W połowie lat sześćdziesiątych wraz z Episkopatem Polski zwrócił się do biskupów niemieckich z gestem pojednania narodów polskiego i niemieckiego, co spowodowało negatywną i gwałtowną reakcję władz partyjnych i państwowych. Brał udział we wszystkich wydarzeniach powojennej Polski, wspierając naród szczególnie w chwilach ważnych, przełomowych i dramatycznych, których tak wiele było w PRL-owskiej historii Polski. W latach sześćdziesiątych czynnie uczestniczył w pracach Soboru Watykańskiego II. Na auli soborowej cieszył się wielkim uznaniem wśród biskupów świata. Na ręce Pawła VI złożył memoriał Episkopatu Polski o ogłoszenie Maryi Matką Kościoła. Ojciec Święty spełnił te prośbę 21 listopada 1964 roku.
      6 października 1978 roku na Stolicę Piotrową został wybrany Polak – kardynał Karol Wojtyła. Była to wielka radość dla Prymasa i Kościoła w Polsce. W czerwcu 1979 roku Prymas Tysiąclecia przyjął, po raz pierwszy w Polsce widzialną Głowę Kościoła – Ojca Świętego - Jana Pawła II. Rozpoczął się wielki i niepowtarzalny ruch zwany “Solidarnością”. W tym czasie mediował między władzami a Solidarności.

      28 maja 1981 roku, w Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego odszedł do Boga Prymas Tysiąclecia Stefan Kardynał Wyszyński. Miał 80 lat. 57 przeżył w kapłaństwie, 35 lat był biskupem, 32 lata arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim oraz Prymasem Polski, 28 lat członkiem Kolegium Kardynalskiego. W 1986 roku rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny.

       
• • 1924
  • • 

      Nauka

      
      Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie i Łomży (gdzie przeniósł się po wybuchu I wojny światowej) wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. Zmagał się wtedy ze swym słabym zdrowiem, co opóźniło trochę jego święcenia kapłańskie, które przyjął 3 sierpnia 1924 roku. Po roku pracy diecezjalnej biskup włocławski skierował go na dalsze studia na Katolicki Uniwersytet Lubelski. W latach 1924-1929 studiuje więc na Wydziale Prawa Kanonicznego, a pod kierunkiem ks. Antoniego Szymańskiego, przeprowadza studia z zakresu katolickiej nauki społecznej i ekonomii w Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. W czerwcu 1929 roku doktoryzował się z prawa kanonicznego, obroniwszy pracę pt. “Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły.” W okresie studiów działał społecznie w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej “Odrodzenie”, które było ośrodkiem nowatorskich prądów w katolicyzmie polskim. W 1930 roku został profesorem prawa kanonicznego i socjologii w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku.

• • 1901

  • • Przed wojną

      
      Po studiach udał się w podróż naukową po krajach Europy Zachodniej. Był w Austrii, Włoszech, Francji, Belgii, Holandii i Niemczech. Interesował się szczególnie Akcją Katolicką i działalnością chrześcijańskich związków zawodowych. Wykładał naukę społeczną w Wyższym Seminarium we Włocławku, był redaktorem miesięcznika “Ateneum Kapłańskie”, działał wśród robotników, wykładał na uniwersytecie Robotniczym.
• • 1901-1938
  • • 

      Kalendarium 1901 - 1938

      1901
      3 sierpnia
      We wsi Zuzela nad Bugiem, na pograniczu Mazowsza i Podlasia, w rodzinie Wyszyńskich - jako drugie dziecko Stanisława, miejscowego organisty, i Julianny z domu Karp - urodził się syn Stefan.
      5 sierpnia
      W kościele parafialnym św. Mikołaja w Zuzeli z rąk księdza kanonika Antoniego Lipowskiego, proboszcza parafii, otrzymuje sakrament chrztu.
      1908
      wrzesień
      Rozpoczyna naukę w jednoklasowej szkole powszechnej w Zuzeli, prowadzonej przez nauczyciela Rubinkowskiego.
      1910
      kwiecień
      Rodzina Wyszyńskich przenosi się do Andrzejewa (powiat Ostrów Mazowiecka). Stefan kontynuuje naukę w czteroklasowej szkole z carskim systemem nauczania, prowadzonej przez nauczyciela Arasimowicza. 
      31 października
      W Andrzejewie, po urodzeniu szóstego dziecka, córki Zofii, umiera w 33. roku życia matka Stefana, Julianna Wyszyńska. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Andrzejewie. 
      Z małżeństwa Julianny i Stanisława urodzili się: Anastazja (zamężna z Janem Sułkiem), Stanisława (zamężna z Józefem Jaroszem), Janina (zamężna z Czesławem Jurkiewiczem), Wacław Leon (1908 - 1918) i Zofia (5 października - 5 listopada 1910). 
      listopad
      Po śmierci matki Stefan nie wraca do szkoły Arasimowicza, kontynuuje naukę w domu (przerabia materiał klasy III i IV szkoły powszechnej) pod kierunkiem swego ojca Stanisława oraz kleryka  Bolesława Pękali.
      1911
      maj
      W kościele parafialnym w Andrzejewie - po przygotowaniu przez księdza Pawła Rozpędowskiego i księdza Stanisława Bobińskiego -  przystępuje do Pierwszej Komunii świętej.
      2 października 
      Stanisław Wyszyński żeni się z Eugenią Godlewską, przyjaciółką zmarłej Julianny Wyszyńskiej. 
      Z małżeństwa Eugenii i Stanisława rodzą się: Tadeusz i Julia, przyrodnie rodzeństwo Stefana.
      1912
      1 września
      Rozpoczyna naukę w pierwszej klasie Gimnazjum Męskiego Prywatnego Wojciecha Górskiego w Warszawie.
      1913
      lipiec/sierpień
      W Andrzejewie z rąk biskupa płockiego Juliana Nowowiejskiego Stefan przyjmuje sakrament bierzmowania.
      1914
      28 czerwca 
      Wybuch I wojny światowej. 
      wrzesień
      Kontynuuje naukę w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie.
      1915-1917
      Odcięty przez front I wojny światowej od Warszawy, Stefan kontynuuje naukę w prywatnym Męskim Gimnazjum Handlowym w Łomży.
      1917
      sierpień
      Podejmuje decyzję wstąpienia do seminarium duchownego.
      Kontynuuje naukę w Liceum im. Piusa X we Włocławku (niższe seminarium duchowne).
      1918
      wiosna
      Rodzina Wyszyńskich przenosi się do Wrociszewa nad Pilicą (powiat Grójec).
      22 września
      Bierze udział w spotkaniu z arcybiskupem Achillesem Rattim, który wizytuje Włocławskie Seminarium Duchowne, Liceum im. Piusa X i Gimnazjum im. ks. Jana Długosza.
      10 listopada
      W katedrze włocławskiej uczestniczy w konsekracji biskupa Władysława Krynickiego, ordynariusza włocławskiego.
      11 listopada
      Bierze udział w spotkaniu z arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i poznańskim Edmundem Dalborem, Prymasem Polski, który wizytuje Włocławskie Seminarium Duchowne i Liceum im. Piusa X. 
      1919
      26 października
      Bierze udział w spotkaniu z biskupem sufraganem diecezji włocławskiej Marianem Fulmanem, który wizytuje Włocławskie Seminarium Duchowne i Liceum im. Piusa X.

      1920
      20-25 maja
      Zdaje egzaminy maturalne z przedmiotów objętych programem nauczania w liceum.
      czerwiec - sierpień
      Stefan, ze względu na chorobę płuc, przebywa na kuracji w domu rodzinnym.
      25 września
      Rozpoczyna naukę w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku.
      1921
      Współredaguje kwartalnik "Przedświt", wydawany przez alumnów Włocławskiego Seminarium Duchownego.
      19 lutego
      Z rąk biskupa włocławskiego Stanisława Kazimierza Zdzitowieckiego otrzymuje sutannę i przyjmuje tonsurę.
      9-10 października
      Bierze udział w spotkaniach z kardynałem Aleksandrem Kakowskim, metropolitą warszawskim, i biskupem sufraganem warszawskim Stanisławem Gallem, którzy przybyli do Włocławka z wizytacją kanoniczną. 
      1922
      6 lutego
      W katedrze włocławskiej bierze udział we Mszy świętej dziękczynnej za wybór nowego papieża - kardynała Achillesa Ratti, dotychczasowego wizytatora apostolskiego Polski i Litwy, nuncjusza apostolskiego w Warszawie, który przyjął imię Pius XI.
      1 kwietnia
      W kaplicy seminaryjnej przyjmuje z rąk biskupa sufragana diecezji włocławskiej Wojciecha Owczarka święcenia mniejsze.
      lipiec - sierpień
      Odbywa praktykę seminaryjną w kościele parafialnym we Wrociszewie.
      1923
      7 marca
      W auli Włocławskiego Seminarium Duchownego wygłasza odczyt pt. Zmartwychwstanie ciał według nauki św. Tomasza.
      lipiec
      We Wrociszewie podczas wakacji pomaga proboszczowi w pracy duszpasterskiej.
      sierpień
      Z powodu choroby płuc przebywa na kuracji w Licheniu koło Konina.
      wrzesień
      Wstępuje do kleryckiego Bractwa Abstynenckiego, które wznawia działalność po kilkuletniej przerwie.
      grudzień
      Zostaje wybrany na prezesa seminaryjnego Bractwa Abstynenckiego.
      1924
      15 marca
      Z rąk biskupa Stanisława Zdzitowieckiego, ordynariusza diecezji włocławskiej, otrzymuje święcenia subdiakonatu.
      5 kwietnia
      Z rąk biskupa Stanisława Zdzitowieckiego otrzymuje święcenia diakonatu.
      W "Słowie Kujawskim" - dzienniku wydawanym przez Kurię Diecezjalną we Włocławku - publikuje artykuł pt. Faszyzm.

      21 czerwca
      Rozpoczyna rekolekcje przed święceniami kapłańskimi, które - ze 
      względu na nasilającą się gruźlicę płuc - przerywa i udaje się na leczenie do szpitala.
      czerwiec - lipiec
      Przebywa na kuracji w Licheniu.
      2 lipca
      Zostaje mianowany wikariuszem parafii katedralnej we Włocławku.
      3 sierpnia
      W katedrze włocławskiej, w kaplicy Matki Bożej Jasnogórskiej, z rąk biskupa Wojciecha Owczarka, sufragana diecezji włocławskiej, otrzymuje święcenia kapłańskie. 
      5 sierpnia
      Na Jasnej Górze w kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej odprawia Mszę świętą prymicyjną.
      7-25 sierpnia
      Przebywa na dalszej kuracji w Licheniu.
      wrzesień 
      Pracuje jako wikariusz w parafii katedralnej we Włocławku. Równocześnie pełni obowiązki prefekta kursów wieczorowych dla robotników, inteligencji i młodzieży.
      październik
      Pełni obowiązki redaktora "Słowa Kujawskiego".
      1925
      15 stycznia 
      Zostaje mianowany przez biskupa ordynariusza Stanisława Zdzitowieckiego kierownikiem redakcji  "Słowa Kujawskiego".
      12-14 lutego
      Bierze udział w Kursach Społecznych, zorganizowanych przez Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku.
      sierpień
      W Lublinie bierze udział w IV Tygodniu Społecznym Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".
      październik
      Rozpoczyna studia na Uniwersytecie Lubelskim na Wydziałe Prawa Kanonicznego oraz w Sekcji Społeczno-Ekonomicznej Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych.
      20 grudnia
      We Włocławku zostaje przyjęty na audiencji przez biskupa ordynariusza Stanisława Zdzitowieckiego.

      1926
      styczeń 
      W Lublinie wstępuje do Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".
      lipiec -  sierpień
      Wyjeżdża do Włoch z pielgrzymką studentów z Lublina - odwiedza Rzym, Watykan, Monte Cassino, Asyż.
      16 grudnia
      Podczas audiencji u biskupa ordynariusza Stanisława Zdzitowieckiego otrzymuje nominację na członka Komisji Budowy Domu Rekolekcyjnego Stowarzyszenia Księży Charystów Diecezji Włocławskiej.

      1927
      maj
      W Lublinie wstępuje do Stowarzyszenia Katolickiego "Spójnia" i do Stowarzyszenia Bratniej Pomocy Studenckiej "Bratniak".
      8 maja
      We Włocławku uczestniczy w posiedzeniu Rady Generalnej Stowarzyszenia Księży Charystów z udziałem moderatora generalnego Stowarzyszenia, księdza Antoniego Bogdańskiego.
      18-19 sierpnia
      We Włocławku bierze udział w obradach Kapituły Generalnej Stowarzyszenia Księży Charystów Diecezji Włocławskiej.
      20-27 sierpnia
      W Lublinie uczestniczy w VI Tygodniu Społecznym Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".
      październik
      Zostaje mianowany przez dyrektora konwiktu księdza Władysława Korniłowicza wicedyrektorem konwiktu księży studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

      10 grudnia
      Na Wydziale Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego składa egzamin na stopień licencjata prawa kanonicznego.
      1928
      W Lublinie ukazuje się list pasterski biskupów Austrii pt. Katolicyzm, kapitalizm, socjalizm, przetłumaczony z niemieckiego przez księdza Stefana Wyszyńskiego.
      sierpień
      W Lublinie uczestniczy w VII Tygodniu Społecznym Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".
      7-9 grudnia
      W Wilnie uczestniczy w sesji Rady Nadzwyczajnej Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".

      1929
      21 lipca
      Na Uniwersytecie Katolickim w Lublinie przed komisją egzaminacyjną Wydziału Prawa Kanonicznego broni rozprawy doktorskiej na podstawie rozprawy Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły.
      27-28 sierpnia
      W Lublinie bierze udział w VIII Tygodniu Społecznym Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".
      wrzesień
      Wyjeżdża na stypendium naukowe do Austrii, Włoch, Francji, Belgii, Holandii i Niemiec. Przedmiotem zainteresowania są problemy związków zawodowych, organizacje katolickie młodzieży robotniczej oraz doktryny i ruchy społeczne.
      wrzesień 
      W Wiedniu zapoznaje się z programem wykładów w seminariach duchownych i na fakultetach teologicznych.
      październik
      Przebywa na Katolickim Uniwersytecie Serca Jezusowego w Mediolanie i zwiedza zakład wychowawczy dla dzieci i młodzieży w Turynie.
      listopad 
      W Instytucie Nauk Społecznych Papieskiego Uniwersytetu Św. Tomasza z Akwinu "Angelicum" w Rzymie uczęszcza na wykłady z nauki społecznej Kościoła.

      1930
      We Włocławku ukazuje się książka Dzieło kardynała Ferrari. Ideał i prace społeczno-apostolskie.
      marzec
      Słucha wykładów na Katolickim Uniwersytecie w Paryżu.
      kwiecień
      Słucha wykładów z socjologii na Uniwersytecie Katolickim w Louvain (Belgia). 
      maj
      Przebywa na Katolickim Uniwersytecie w Nijmvegen (Holandia). 
      maj - czerwiec 
      W Niemczech odwiedza Kolonię, Monachium i Dusseldorf - zapoznaje się z formami katolickiego ruchu związkowego prowadzonego przez Akcję Katolicką.
      25-29 czerwca
      W Poznaniu uczestniczy w I Krajowym Kongresie Eucharystycznym.
      22-25 sierpnia
      W Lublinie bierze udział w IX Tygodniu Społecznym Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".
      październik
      Obejmuje obowiązki wikariusza parafii Świętej Rodziny w Przedczu Kujawskim.

      1931
      W Lublinie ukazuje się książka pt. Główne typy Akcji Katolickiej za granicą.
      22-23 sierpnia
      W Lublinie bierze udział w X Tygodniu Społecznym Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie" - głosi referat nt. znaczenia tygodni społecznych za granicą i w Polsce dla rozwoju myśli katolickiej.
      wrzesień
      Obejmuje obowiązki pierwszego wikariusza  (wicekustosza)  parafii katedralnej we Włocławku.
      Podejmuje pracę duszpasterską wśród robotników Włocławka.
      Zostaje mianowany profesorem seminarium duchownego - prowadzi wykłady z historii etyki katolicko-społecznej (I rok), zasad katolickiej nauki społecznej (II i III rok), socjologii i ekonomii społecznej (IV rok), prawa kanonicznego (III-V rok) i zasad funkcjonowania Akcji Katolickiej (V rok). 
      październik
      Zostaje mianowany dyrektorem Diecezjalnych Dzieł Misyjnych, dyrektorem Dzieła Świętego Piotra Apostoła i dyrektorem Unionis Cleri pro Missionibus oraz sekretarzem Liceum im. Piusa X i sekretarzem miesięcznika "Ateneum Kapłańskie".
      grudzień
      Zostaje wybrany prezesem Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego (ChUR). Prowadzi comiesięczne spotkania i wykłady na tematy społeczne.

      1932
      styczeń
      Zostaje mianowany redaktorem miesięcznika "Ateneum Kapłańskie". 
      Zostaje mianowany promotorem sprawiedliwości i obrońcą węzła małżeńskiego w Sądzie Biskupim we Włocławku.
      luty
      Rozpoczyna cotygodniowy cykl wykładów dla inteligencji Włocławka nt. Cnoty chrześcijańskie a potrzeby życia społecznego.
      październik
      We Włocławku organizuje Katolicki Związek Młodzieży Robotniczej na wzór JOC (Jeunesse Ouvriere Chretienne - Chrześcijańska Młodzież Pracująca). Prowadzi wykłady dla inteligencji Włocławka na tematy społeczno-polityczne i religijne. 
      Kieruje pracą kulturalno-oświatową Chrześcijańskiego Zjednoczenia Zawodowego.
      Na Uniwersytecie Katolickim w Lublinie otwiera przewód habilitacyjny na temat Środowisko moralne pracy fabrycznej pod kierunkiem księdza profesora Antoniego Szymańskiego, rektora Uniwersytetu Katolickiego w Lublinie. (Materiały zebrane do pracy habilitacyjnej, osobiste notatki i księgozbiór liczący około 1500 tomów spłonęły podczas pożaru gmachu seminarium w listopadzie 1939 roku.)
      listopad
      Zostaje opiekunem koła seminaryjnego Bratniej Pomocy we Włocławku.
      Grudzień
      W "Ateneum Kapłańskim" ukazuje się artykuł pt. Myśl katolicka wobec nieładu w gospodarstwie międzynarodowym.
      1933
      We Włocławku ukazuje się publikacja pt. Główne podstawy przebudowy ustroju społecznego.
      styczeń
      Zostaje redaktorem naczelnym "Ateneum Kapłańskiego".
      sierpień
      W "Ateneum Kapłańskim" ukazuje się artykuł pt. Społeczeństwo i prasa w wychowaniu młodzieży.  

      1934
      12 marca
      W Warszawie bierze udział w ogólnopolskim zjeździe redaktorów pism katolickich.
      1935
      styczeń
      Zostaje kierownikiem duchowym Sodalicji Mariańskiej Ziemian Ziemi Kujawsko-Dobrzyńskiej.
      styczeń - marzec
      Pod patronatem ChUR organizuje kółka samokształceniowe młodzieży robotniczej, na których wraz z klerykami prowadzi systematyczne wykłady z katolickiej nauki społecznej.
      23 marca
      Bierze udział w spotkaniu z kardynałem Augustem Hlondem, Prymasem Polski, który przybył z wizytacją kanoniczną do Włocławskiego Seminarium Duchownego i Liceum im. Piusa X.
      lipiec - sierpień
      Przebywa na kuracji u swojej siostry Stanisławy w Białce Tatrzańskiej.
      1936
      25-28 sierpnia
      We Włocławku bierze udział w zjeździe członków Stowarzyszenia Księży Charystów.
      17 października
      Rozpoczyna kolejny cykl wykładów ChUR - wygłasza odczyt nt. Potrzeba oświaty ogólnej i zawodowej wśród robotników.
      13-18 grudnia
      W Lublinie bierze udział w XIX Tygodniu Społecznym Katolickiej Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie" - wygłasza referat nt. Solidaryzm chrześcijański.  

      1937
      We Włocławku ukazują się publikacje: Katolicki program walki z komunizmem, Przemiany moralno-religijne pod wpływem bezrobocia i Pius XI o walce z komunizmem; Naczelny Instytut Akcji Katolickiej w Poznaniu wydaje pracę: Zasięg i charakter zainteresowań katolickiej myśli społecznej.
      29-30 czerwca
      W Poznaniu uczestniczy w Międzynarodowym Kongresie Chrystusa Króla.
      21 sierpnia
      Zostaje wybrany do zarządu koła Stowarzyszenia Księży Charystów (razem z księdzem Franciszkiem Korszyńskim i księdzem Stanisławem Tywonkiem).
      5-10 września
      W Warszawie bierze udział w III Studium Katolickim - wygłasza referat nt. Zasięg i charakter zainteresowań katolickiej myśli społecznej.

      4 listopada
      Bierze udział w spotkaniu z kardynałem Augustem Hlondem, Prymasem Polski, przebywającym we Włocławku z wizytacją kanoniczną. Podczas spotkania Księdza Prymasa z robotnikami w domu ChZZ przedstawia znaczenie pracy kulturalno-oświatowej i wykładów w ChUR na rozwój moralno-duchowy robotników.
      1938
      W Płocku ukazuje się książka: Stanowisko i zadania duszpasterza wobec współczesnych ruchów społecznych.
      wrzesień
      Zostaje mianowany sędzią Sądu Biskupiego we Włocławku.
      18 października
      Zostaje powołany przez kardynała Augusta Hlonda na członka Rady Społecznej przy Prymasie Polski.

• • 1939-1950
  • • 

      Kalendarium 1939 - 1950

      
      1939
      We Włocławku ukazują się publikacje: Pius XI na przełomie dziejów, Inteligencja w przedniej straży komunizmu, Co duszpasterz może zrobić dla urzeczywistnienia ustroju korporacyjnego.
      styczeń - luty
      W Poznaniu bierze udział w pracach Rady Społecznej przy Prymasie Polski.
      10 lutego
      W Watykanie umiera papież Pius XI.
      2 marca
      W Watykanie papieżem został wybrany dotychczasowy Sekretarz Stanu Stolicy Apostolskiej, kardynał Eugenio Pacelli, który obrał imię Piusa XII.
      lipiec
      Zostaje mianowany sędzią prosynodalnym przy Sądzie Biskupim we Włocławku.
      13 sierpnia
      W katedrze włocławskiej bierze udział w przyjęciu sakry biskupiej przez księdza Michała Kozala, sufragana diecezji włocławskiej.
      15-17 sierpnia
      W Lublinie bierze udział w wykładach dla duchowieństwa - wygłasza referat nt. Duszpasterz w budowaniu ustroju korporacyjnego.

      1 września
      Wybuch II wojny światowej. Mimo działań wojennych rozpoczyna się kolejny rok nauki w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku.
      14 września
      Z upoważnienia rektora księdza Franciszka Korszyńskiego prowadzi rozmowy z Niemcami w sprawie dalszego funkcjonowania seminarium duchownego.
      5 listopada
      Na polecenie biskupa Michała Kozala, sufragana diecezji włocławskiej, i księdza Franciszka Korszyńskiego, rektora seminarium, opuszcza Włocławek i udaje się do Grabkowa - zatrzymuje się u swego przyjaciela księdza Michała Szwabińskiego.
      16 listopada
      Przyjeżdża do Wrociszewa - w domu rodzinnym ukrywa się przed Gestapo.

      1940
      luty
      W Warszawie zostaje członkiem Korpusu Obrońców Polski. 
      sierpień
      Przybywa do majątku Zamoyskich w Kozłówce pod Lubartowem - jest kapelanem niewidomych i ociemniałych dzieci wysiedlonych wraz z siostrami franciszkankami z Lasek pod Warszawą. Otrzymuje kenkartę na nazwisko "ks. Okoński".
      Na zaproszenie księdza Władysława Korniłowicza i matki Elżbiety Czackiej, założycielki Zgromadzenia Franciszkanek Służebnic Krzyża, prowadzi wykłady dla sióstr z prawa kanonicznego i etyki społecznej (nazwane przez siostry "akademią kozłowiecką").
      1941
      2 września - 22 października
      W związku z nawrotem gruźlicy płuc, przebywa na kuracji w Zakopanem (zatrzymuje się u sióstr urszulanek).
      21 października
      Zostaje aresztowany przez Gestapo, przewieziony do zakopiańskiej siedziby Gestapo i po przesłuchaniu zwolniony. 
      23 października
      Przybywa do Żułowa (gmina Stary Zamość) - na zaproszenie księdza Władysława Korniłowicza prowadzi pracę duszpasterską wśród niewidomych i ociemniałych dzieci oraz sióstr franciszkanek.
      1942
      czerwiec
      Przybywa do Lasek koło Warszawy - w Zakładzie dla Niewidomych i Ociemniałych pełni obowiązki kapelana wśród ociemniałych podopiecznych i sióstr franciszkanek (pseudonim "Siostra Cecylia"). 
      wrzesień
      Rozpoczyna tzw. tajne komplety - prowadzi wykłady z katolickiej nauki społecznej, katechetyki i pedagogiki dla młodzieży akademickiej i inteligencji na terenie Warszawy.
      1 listopada 
      W Warszawie bierze udział w spotkaniu Sodalicji Mariańskiej - Stowarzyszenia Żeńskiej Młodzieży Katolickiej "Ósemka".
      1943
      lipiec -  sierpień
      W Laskach wygłasza cykl konferencji dla członkiń Stowarzyszenia Żeńskiej Młodzieży Katolickiej.
      10 sierpnia
      Zostaje kierownikiem duchowym Stowarzyszenia Żeńskiej Młodzieży Katolickiej "Ósemka".
      1944
      marzec
      W Laskach, po rozmowie z kapelanem Armii Krajowej księdzem Jerzym Banaszkiewiczem (pseudonim "Radwan II"), obejmuje funkcję kapelana w rejonie Kampinosu, zostaje zaprzysiężony na oficera Armii Krajowej w stopniu porucznika i skierowany na pierwszą linię frontu - posługuje pseudonim "Radwan III".
      lipiec
      W domu rekolekcyjnym w Laskach, wspólnie z matką Elżbietą Czacką, organizuje szpital powstańczy, w którym pełni obowiązki kapelana.
      1945
      Ukazuje się książka Stolica Apostolska a świat powojenny.
      12 marca
      Po powrocie do Włocławka, zostaje oddelegowany przez wikariusza generalnego diecezji włocławskiej księdza Antoniego Borowskiego do zorganizowania zajęć i odbudowy gmachu seminarium duchownego.
      marzec
      W tymczasowej siedzibie, w domu parafialnym w Lubrańcu, rozpoczyna działalność Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Włocławskiej, którego rektorem, ojcem duchownym i profesorem jest ksiądz doktor Stefan Wyszyński. Seminarium zostanie przeniesione do Włocławka na jesieni 1945 roku. Rewindykuje bibliotekę seminaryjną i Archiwum Kapituły Włocławskiej.
      Pełni równocześnie obowiązki proboszcza w Kłobi i Zgłowiączce.
      12 czerwca
      Zostaje mianowany zastępcą wikariusza generalnego diecezji włocławskiej.
      8 lipca 
      W Rzymie kardynał August Hlond, Prymas Polski, otrzymuje z rąk papieża Piusa XII nadzwyczajne pełnomocnictwa legata papieskiego w sprawach Kościoła w Polsce. 
      14 sierpnia
      Zostaje mianowany kanonikiem gremialnym kapituły katedralnej we Włocławku.
      wrzesień
      We Włocławku ukazuje się pierwszy numer tygodnika dla rodzin katolickich "Ład Boży", którego redaktorem naczelnym jest ksiądz Stefan Wyszyński.
      12 września
      Zostaje zerwany konkordat Polski ze Stolicą Apostolską z 1925 roku.
      3 listopada
      We Włocławku inauguruje 377. rok pracy seminarium duchownego.
      grudzień
      Uzyskuje zgodę na wznowienie wydawania miesięcznika "Ateneum Kapłańskie".
      1946
      We Włocławku ukazuje się książka Duch pracy ludzkiej.

      4 marca
      Ojciec Święty Pius XII mianuje księdza doktora Stefana Wyszyńskiego biskupem ordynariuszem diecezji lubelskiej, na miejsce zmarłego 18 grudnia 1945 roku biskupa Mariana Fulmana.
      25 marca
      W Poznaniu podczas audiencji u kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski, otrzymuje wiadomość o nominacji na stolicę biskupią w Lublinie.
      maj
      List do duchowieństwa diecezji lubelskiej Na dzień konsekracji biskupiej.
      12 maja
      W kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze z rąk kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski, biskupa włocławskiego Karola Radońskiego i biskupa pomocniczego diecezji częstochowskiej Stanisława Czajki otrzymuje sakrę biskupią. 
      22-24 maja
      Na Jasnej Górze uczestniczy w obradach 1. Konferencji Episkopatu Polski.
      26 maja
      Uroczysty ingres do katedry lubelskiej. W kazaniu Nie oczekujemy życia łatwego kreśli program pracy w diecezji. 
      List pasterski Na dzień ingresu do katedry lubelskiej.
      30 maja
      W Warszawie uczestniczy w ingresie kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski, do prokatedry warszawskiej (w związku ze zniesieniem przez papieża Piusa XII w dniu 4 marca 1946 roku unii personalnej między archidiecezją gnieźnieńską i archidiecezją poznańską i połączeniem unią personalną archidiecezji gnieźnieńskiej z archidiecezją warszawską i mianowaniem kardynała Augusta Hlonda arcybiskupem metropolitą Gniezna i Warszawy).
      czerwiec
      W "Ateneum Kapłańskim" ukazuje się artykuł pt. Pius a Polska.

      22 czerwca
      W kościele akademickim Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego dokonuje aktu poświęcenia studentów Niepokalanemu Sercu Maryi.
      29 czerwca
      W katedrze włocławskiej udziela sakry biskupiej księdzu Franciszkowi Korszyńskiemu, biskupowi pomocniczemu diecezji włocławskiej.
      30 czerwca
      List pasterski O oddaniu diecezji i parafii Niepokalanemu Sercu Maryi.
      7 lipca
      W Chełmie Lubelskim koronuje obraz Matki Bożej Chełmskiej. Dokonuje aktu poświęcenia diecezji lubelskiej Niepokalanemu Sercu Najświętszej Maryi Panny.
      13 lipca
      Przebywa na terenie byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku.
      8 września
      Na Jasnej Górze wraz z Episkopatem Polski, duchowieństwem i licznymi rzeszami wiernych z całej Polski uczestniczy we Mszy świętej, celebrowanej przez kardynała Adama Sapiehę, metropolitę krakowskiego, i Akcie poświęcenia Narodu Polskiego Maryi. 
      List pasterski Na dzień poświęcenia się Narodu Polskiego Niepokalanemu Sercu Maryi.
      9-10 września
      Na Jasnej Górze bierze udział w 2. Konferencji Episkopatu Polski. Ukazuje się Orędzie Episkopatu Polski w sprawie wyborów do Sejmu.

      12 września
      W Warszawie przyjęty na audiencji przez kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski.
      25-26 września
      Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim bierze w Ogólnopolskim Zjeździe Teologicznym.
      27-28 września
      W Laskach koło Warszawy przewodniczy ceremoniom pogrzebowym śp. księdza Władysława Korniłowicza.
      17 listopada
      W kościele akademickim Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przewodniczy ceremoniom pogrzebowym śp. księdza profesora Antoniego Szymańskiego, rektora KUL.

      26-29 listopada
      W Poznaniu bierze udział w Ogólnopolskim Kongresie Społecznym - głosi referat nt. Chrystus Społecznik.

      28 listopada
      W Poznaniu w Collegium Maius Uniwersytetu Poznańskiego głosi referat do inteligencji nt. Wpływ nauki Chrystusa na życie społeczno-gospodarcze.

      1 grudnia
      List pasterski na adwent i nowy rok kościelny O chrześcijańskim wyzwoleniu człowieka.

      3 grudnia
      Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim inauguruje działalność Instytutu Wyższej Kultury Religijnej i głosi wykład inauguracyjny nt. Kościół i katolicy w życiu społeczno-gospodarczym.

      1947
      W Poznaniu ukazuje się publikacja pt. Chrystus Społecznik.

      6 lutego
      W Warszawie przyjęty na audiencji przez kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski. 
      5 kwietnia
      Wydaje list pasterski O katolickiej woli życia.
      12 kwietnia 
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Chrystus a robotnik. 
      28-30 kwietnia
      W Gnieźnie uczestniczy w obradach 3. Konferencji Episkopatu Polski.
      maj
      Wydaje odezwę O ofiary na odbudowę świątyń Warszawy.
      8 czerwca
      W Lublinie podejmuje prymasa Anglii kardynała Bernarda Griffina i prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda.
      2 lipca
      List pasterski Z okazji konsekracji księdza biskupa Zdzisława Golińskiego.
      3 sierpnia
      W katedrze lubelskiej udziela sakry biskupiej księdzu Zdzisławowi Golińskiemu, sufraganowi diecezji lubelskiej.
      15 sierpnia
      Wydaje list pasterski O codziennym odmawianiu różańca świętego.
      25 sierpnia
      Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim bierze udział w kursie duszpasterskim pod hasłem Humanizm katolicki - głosi referat nt. Elementy humanistyczne w katolickiej nauce społeczno-gospodarczej.

      5-8 września
      Na Jasnej Górze bierze udział w obradach 4. Konferencji Episkopatu Polski, którym przewodniczy kardynał August Hlond, Prymas Polski. Ukazuje się odezwa biskupów polskich do wiernych W rocznicę poświęcenia Narodu Niepokalanemu Sercu Maryi.

      11-14 listopada
      W Krakowie uczestniczy w obradach Krajowej Centrali "Caritas" - głosi referat nt. Drogi rozwoju polskiej "Caritas".
      22 listopada 
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Co mówi encyklika "Rerum novarum" o przyczynach niedoli robotniczej?

      1948
      1 stycznia
      List pasterski Episkopatu Polski O osobistym poświęceniu się Najświętszemu Sercu Jezusowemu oraz o Jego intronizacji w rodzinach.
      4-5 lutego
      W Warszawie bierze udział w obradach 5. Konferencji Episkopatu Polski, którym przewodniczy kardynał August Hlond, Prymas Polski.
      21 lutego
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Rola Kościoła w przebudowie ustroju społeczno-gospodarczego.

      29 lutego
      W Lublinie głosi konferencję do młodzieży szkół średnich nt. Założenia podstawowe katolickiej nauki społecznej.

      kwiecień - czerwiec
      Interweniuje u ministra bezpieczeństwa Stanisława Radkiewicza i dyrektora do spraw wyznań w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego Julii Brystygierowej w sprawie uwolnienia Marii Okońskiej i Lidii Wantowskiej z grupy "Ósemek", oskarżonych o działalność antyrządową (wychowywały dziewczęta na obozach letnich w duchu katolickim).
      3 kwietnia
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Działalność społeczna Kościoła.

      14-15 kwietnia
      W Krakowie bierze udział w obradach 6. Konferencji Episkopatu Polski, którym przewodniczy kardynał Adam Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski. Ukazuje się list Episkopatu Polski Do katolickiej młodzieży polskiej.

      18 kwietnia
      W katedrze siedleckiej jako współkonsekrator udziela sakry biskupiej księdzu Marianowi Jankowskiemu, biskupowi sufraganowi diecezji podlaskiej. 
      2 maja
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Kościół a państwo w sprawach robotniczych.

      30 maja
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Państwo a robotnicy według encykliki "Rerum novarum".

      6 czerwca
      W Puławach dokonuje rekonsekracji kościoła - rotundy Czartoryskich.
      29 czerwca
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Człowiek - istota społeczna.

      1 lipca
      W Lublinie przyjmuje kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski, który przybył na wizytację diecezji lubelskiej.
      1-2 lipca
      W Krasnobrodzie towarzyszy kardynałowi Augustowi Hlondowi w pielgrzymce do sanktuarium Matki Bożej Krasnobrodzkiej z okazji 300-lecia obrazu.
      1 sierpnia
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Co mówi "Rerum novarum" o stowarzyszeniach robotniczych?

      24-25 sierpnia 
      Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim bierze udział w wykładach dla duchowieństwa pod hasłem Zadania polskiej ambony w dobie współczesnej - głosi konferencję nt. Rozwój kaznodziejstwa społecznego.

      27-31 sierpnia
      Przebywa w szpitalu sióstr szarytek - poddaje się operacji usunięcia wyrostka robaczkowego. 
      wrzesień - 22 października
      Przebywa na rekonwalescencji na Jaszczurówce w Zakopanem.
      13 września
      We Wrociszewie umiera Eugenia Godlewska - druga żona Stanisława Wyszyńskiego. Biskup Stefan Wyszyński ze względu na rekonwalescencję nie może przybyć na pogrzeb.
      22-23 września
      We Wrocławiu obraduje 7. Konferencja Episkopatu Polski. Biskupa Stefana Wyszyńskiego reprezentuje wikariusz generalny ksiądz Piotr Stopniak.  
      Ukazuje się list pasterski Na uroczystość Chrystusa Króla.
      22 października
      W Warszawie umiera kardynał August Hlond, Prymas Polski.
      26 października
      W Warszawie bierze udział w pogrzebie śp. kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski.
      27 października
      W Warszawie bierze udział w obradach 8. Konferencji Episkopatu Polski.
      12 listopada
      Ojciec Święty Pius XII mianuje biskupa Stefana Wyszyńskiego arcybiskupem metropolitą Gniezna i Warszawy, Prymasem Polski.
      15-16 listopada
      W Krakowie bierze udział w obradach 9. Konferencji Episkopatu Polski, którym przewodniczy kardynał Adam Sapieha.
      11 grudnia
      Biskup łódzki Michał Klepacz i biskup płocki Tadeusz Zakrzewski przywożą z Rzymu bullę nominacyjną papieża Piusa XII.
      19 grudnia
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi konferencję do robotników nt. Chrystus na przełomie przewrotów społecznych.

      1949
      3 stycznia
      List pasterski do duchowieństwa i wiernych diecezji lubelskiej O nominacji na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego.

      6 stycznia
      List pasterski Na dzień ingresu do katedry gnieźnieńskiej i do katedry warszawskiej.
      22 stycznia
      W kościele św. Michała Archanioła w Lublinie głosi ostatnią konferencję do robotników nt. nauki społecznej Kościoła.
      25-26 stycznia
      W Krakowie bierze udział w obradach 10. Konferencji Episkopatu Polski.
      2 lutego
      Uroczysty ingres do katedry prymasowskiej w Gnieźnie.
      6 lutego
      Uroczysty ingres do prokatedry (kościół seminaryjny św. Józefa na Krakowskim Przedmieściu) w Warszawie.
      marzec
      Wydaje odezwę W sprawie odbudowy katedry gnieźnieńskiej.
      26 marca
      Ukazuje się list pasterski Episkopatu Polski O radościach i troskach Kościoła.

      14 kwietnia
      Ukazuje się list pasterski Duchowieństwo polskie w obliczu potrzeb współczesnych.
      kwiecień
      Wydaje odezwy Do Polaków za granicą i Na 950-lecie kanonizacji świętego Wojciecha.
      24 kwietnia
      W bazylice prymasowskiej w Gnieźnie przewodniczy uroczystościom 950-lecia kanonizacji świętego Wojciecha.
      W Gnieźnie przewodniczy obradom 11. Konferencji Episkopatu Polski. Ukazuje się list biskupów polskich do duchowieństwa i wiernych O stosunkach między państwem a Kościołem.

      22 czerwca
      W Krakowie bierze udział w obradach Komisji Głównej Episkopatu Polski, którym przewodniczy kardynał Adam Sapieha. Biskupi wysyłają protest do rządu w związku z ingerencjami władz w wewnętrzne życie Kościoła.
      29 czerwca
      W katedrze lubelskiej udziela sakry biskupiej księdzu Piotrowi Kałwie, swojemu następcy.
      6 lipca
      Z inicjatywy arcybiskupa Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, rozpoczynają się systematyczne rozmowy między rządem a Episkopatem Polski w ramach Komisji Mieszanej. Stronę rządową reprezentowali: Franciszek Mazur, Władysław Wolski i Edward Ochab, stronę kościelną: biskup Zygmunt Choromański, biskup Tadeusz Zakrzewski i biskup Michał Klepacz. 
      17 lipca
      Prowadzi rozmowę z ministrem Władysławem Wolskim. 
      29 lipca
      W Krakowie przewodniczy obradom 12. Konferencji Episkopatu Polski.
      5 sierpnia
      Ukazują się dekrety Rady Ministrów: o ochronie wolności sumienia i wyznania oraz o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach (zezwalają one władzom kontrolować działalność organizacji kościelnych).
      18 sierpnia
      Rada Ministrów wydaje dekret o zgromadzeniach, ograniczający kult publiczny wyłącznie do wnętrza świątyń.
      20-21 września
      We Wrocławiu przewodniczy obradom 13. Konferencji Episkopatu Polski.
      25 września
      Wydaje odezwę W sprawie odbudowy stolicy.
      9 października 
      Wydaje list pasterski Na uroczystość świętego Stanisława Kostki, patrona młodzieży polskiej.
      26-27 października
      W Krakowie przewodniczy obradom 14. Konferencji Episkopatu Polski.
      6 listopada
      W Lublinie poświęca nowy gmach Biblioteki Uniwersyteckiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
      20 listopada
      Wydaje list O kierunkach pracy kapłańskiej.
      23 listopada
      W Krakowie przewodniczy obradom 15. Konferencji Episkopatu Polski.
      14 grudnia
      Wydaje list pasterski na dzień Świętej Rodziny Pouczenie pasterskie o sakramencie małżeństwa.
      grudzień 
      Interwencja władz państwowych w sprawy "Caritas" - wprowadzenie do zarządów osób ludzi nie związanych z Kościołem, organizowanie wieców i zebrań potępiających dotychczasową działalność, wyznaczanie księżom stanowisk w zarządach "Caritas".
      1950
      3 stycznia
      W Poznaniu przewodniczy obradom 16. Konferencji Episkopatu Polski.
      28-30 stycznia
      W Krakowie przewodniczy obradom Komisji Głównej Episkopatu Polski i 17. Konferencji Episkopatu Polski. Biskupi wydali: List do pana Bolesława Bieruta, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie "Caritas", List do duchowieństwa w sprawie "Caritas", Oświadczenie Episkopatu do wiernych w sprawie "Caritas".
      16 lutego
      W Krakowie wspólnie z kardynałem Adamem Sapiehą - w imieniu Episkopatu Polski - kierują kolejny List do Prezydenta Bolesława Bieruta w sprawie walki z Kościołem. 
      2 marca
      W Krakowie przewodniczy obradom 18. Konferencji Episkopatu Polski, poświęconym sprawie porozumienia z rządem.
      25 marca
      Wydaje list pasterski Zaproszenie do łask jubileuszowych Roku Świętego.
      3 kwietnia
      W Krakowie przewodniczy obradom Komisji Głównej Episkopatu i 19. Konferencji Episkopatu Polski, podczas których przygotowano tekst Porozumienia.

      14 kwietnia
      W Warszawie podpisano Porozumienie zawarte między przedstawicielami Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Episkopatu Polski oraz Protokół Wspólnej Komisji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Episkopatu Polski w związku z zawartym Porozumieniem. Dokumenty podpisali - ze strony rządowej: minister administracji publicznej Władysław Wolski, wiceminister obrony narodowej Edward Ochab, poseł na Sejm Ustawodawczy Franciszek Mazur; ze strony kościelnej: sekretarz Episkopatu Polski biskup Zygmunt Choromański, biskup płocki Tadeusz Zakrzewski i biskup łódzki Michał Klepacz. W Porozumieniu państwo gwarantowało Kościołowi nauczanie religii w szkołach, swobodę praktyk religijnych dla młodzieży szkolnej, opiekę duszpasterską w wojsku, w szpitalach i w więzieniach, prawa dla szkół katolickich. Potwierdzono prawo Kościoła do prowadzenia pracy dobroczynnej i katechetycznej, wydawnictw i pism katolickich. Zagwarantowano swobodę działania Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu, zakonom i seminariom duchownym.
      21-22 kwietnia
      W Gnieźnie przewodniczy obradom 20. Konferencji Episkopatu Polski. Ukazuje się komunikat Episkopatu O porozumieniu zawartym między przedstawicielami Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Episkopatu Polski.
      maj
      W Warszawie zniesiono urząd ministra administracji publicznej i utworzono Urząd do spraw Wyznań, podległy bezpośrednio prezesowi Rady Ministrów, którego dyrektorem został Antoni Bida.
      czerwiec
      Wydaje pouczenie pasterskie O święceniu niedzieli.

      9 czerwca
      W Krakowie przewodniczy obradom 21. Konferencji Episkopatu Polski.
      21-22 czerwca
      W Warszawie przewodniczy obradom Komisji Głównej Episkopatu Polski. Ukazuje się Oświadczenie Episkopatu w sprawie pokoju, wyjaśniające stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie Apelu sztokholmskiego. 
      29 czerwca
      W Krakowie przewodniczy obradom 22. Konferencji Episkopatu Polski.
      Wydaje odezwę Do studentów o wakacjach.
      1-15 lipca
      Przeprowadza wizytację kanoniczną na Ziemiach Zachodnich - odwiedza parafie Wrocławia, Gorzowa Wielkopolskiego i Zielonej Góry.
      26 sierpnia - 6 września
      Przeprowadza wizytację kanoniczną na Warmii i Mazurach - odwiedza parafie w Olsztynie, Malborku, Elblągu i Fromborku.
      12 września
      Na Jasnej Górze przewodniczy obradom 23. Konferencji Episkopatu Polski. Episkopat kieruje list do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bolesława Bieruta Dowód wobec historii nt. gwałcenia przez rząd porozumienia.
      5 października
      Wydaje list pasterski do rodziców W sprawie katolickiego wychowania młodzieży.
      11 listopada
      Wydaje zachętę do dzieci i młodzieży O pilnym uczeniu się religii.

      5-6 grudnia
      W Warszawie przewodniczy obradom Komisji Głównej Episkopatu Polski i 24. Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski. Biskupi wydali list pasterski O Boskim pochodzeniu władzy w Kościele Chrystusowym.

      Zostaje członkiem konfraterni paulińskiej - z rąk generała zakonu paulinów ojca Piotra Markiewicza dokument potwierdzający.
      15 grudnia
      Wydaje list do duchowieństwa i wiernych Ojciec Święty wzywa świat do publicznych modłów o pokój.
      27 grudnia
      W Warszawie przewodniczy obradom Komisji Głównej Episkopatu Polski. Biskupi w specjalnej odezwie przestrzegają kapłanów przed dalszą działalnością w Komisji Księży przy ZboWiD.
• • • Wojna

      
      W czasie wojny, ze względu na swoje zaangażowanie społeczne oraz przedwojenne publikacje poświęcone totalizmowi hitlerowskiemu był poszukiwany przez Niemców. Na polecenie rektora seminarium ks. Korszyńskiego opuścił Włocławek i ukrywał się we Wrociszewie i w Laskach pod Warszawą, a także u swojej rodziny. Bierze udział w konspiracyjnym nauczaniu młodzieży i w niesieniu pomocy ludności. Zdarzył się przy tym nawet niecodzienny wypadek, kiedy to ks. Wyszyński trafił do chałupy wycieńczonej, rodzącej kobiety. Nie mógł już sprowadzić pomocy, więc w tej dramatycznej chwili został położną i pielęgniarką. W czasie Powstania Warszawskiego był kapelanem grupy “Kampinos” Armii Krajowej oraz szpitala powstańczego w Laskach. Ksiądz Wyszyński nocą godzinami stał nieruchomo i błogosławił płonąca Warszawę, w kaplicy długo leżał krzyżem, modlił się za ginącą stolicę, za umierających ludzi i za tych, którym dane będzie przetrwać.