Nasz region

Opracowanie strony: mgr Danuta Prusaczyk

 

Kurpie  zamieszkują Mazowsze. Są ludźmi, którzy do czasów współczesnych zachowali swą kulturę ludową. W bogatej i oryginalnej kulturze ludowej Puszczy Zielonej elementem,  który najmniej uległ jakimkolwiek przeobrażeniom i zachował się do czasów obecnych, jest folklor. Znajdują się tu więc: zwyczaje, obrzędy, poezja i proza ludowa, muzyka i taniec, co wiąże się nierozerwalnie z historią tego regionu

             Tereny północno-wschodnie Mazowsza od  początków  naszej  państwowości były własnością książąt mazowieckich. W momencie wcielenia Mazowsza do Korony (1526r.) stały się własnością królów polskich. Ziemie te charakteryzowała mało urodzajna gleba, całość zaś pokrywała gęsta puszcza, co było przyczyną braku osadnictwa na tym terenie. Eksploatacja puszczy miała charakter sezonowy i ograniczała się do wyrębu i spławu drewna, myślistwa, rybołówstwa, bartnictwa, rudnictwa i smolarstwa, zaś ludność zajmująca się tym zamieszkiwała poza terenem puszczy.

 

         O stałym zasiedleniu tych ziem można mówić dopiero od II poł. XVIIw. Licznie przybywali na te tereny chłopi pańszczyźniani, którzy nie mogąc znieść ucisku uciekali od swych panów i kryli się wśród puszczy przed niesprawiedliwością.  Z czasem uzyskiwali oni status ludzi wolnych, podległych tylko królowi. Znaczny napływ osadnictwa i karczunek lasów wpłynęły na upadek zajęć leśnych. Zasiedlanie tych terenów trwało do końca XVIIIw., kiedy to nastąpiło przeludnienie wsi puszczańskich. I poł. XIXw. Przyniosła likwidację prawa bartnego i wycinkę lasów przez zaborców. Wszystkie te czynniki spowodowały proces odwrotny – emigrację „za chlebem” na zachód Europy, a później do Ameryki.

 

         Nie wszyscy jednak wyjechali. Ludność kurpiowska prowadziła niebogatą, daleko posuniętą gospodarkę samowystarczalną. Zarówno chatę, jak i jej wyposażenie (meble, sprzęt) oraz inne elementy zagrody gospodarz przeważnie wykonywał sam z dostępnego materiału, jakim było drewno. Kobiety zajmowały się tkactwem na potrzeby własnej rodziny.

 

         Przytoczona tu pokrótce historia regionu miała znaczący wpływ na ukształtowanie się grupy etnograficznej Puszczaków, bo takim mianem nazywali siebie mieszkańcy tych terenów, i ich kultury. Jej elementy niosły za sobą kolejne fale osadnictwa z Mazowsza, Mazur, Podlasia. Na terenie tym zlały się w jeden charakterystyczny, do dziś znany obraz. Ważnym momentem była tu chęć odróżnienia się od okolicznej ludności pańszczyźnianej, podkreślenie swej godności osobistej i wolności. Z drugiej strony  na obraz mieszkańców Puszczy Zielonej wpływ miała gospodarka.

 

          Rolnictwo miejscowe, przez niską jakość gleb i słabe narzędzia nie było w stanie utrzymać dość licznej rodziny kurpiowskiej. Szukano więc źródeł dodatkowego dochodu, którym stały się liczne rzemiosła i rękodzieło wiejskie. Stąd rozwinęły się na Kurpiach ciesielstwo, stolarstwo, plecionkarstwo, tkactwo (lniane i wełniane), bursztyniarstwo. Konieczności handlowe zmuszały do solidności wykonania, ale obcowanie z przyrodą wyrabiało też poczucie estetyki, wrażliwość na piękno. Walory artystyczne spotykamy bez mała w całej twórczości regionalnej.